Murundu

Murundu ndi ngoma i no tshinwa nga vha mbehu ya tshinnani. Ngoma iyi i na madzina o fhambananaho zwi tshi ya nga u fhambana ha vhupo. Kha manwe masia ngoma iyi i vhidzwa murundu, hunwe hogo kana mula. Fhedzi u fhambana ha madzina a zwi iti uri hu fhambane maitele a ngomani iyi. Musi murundu usa athu u ima u vhigwa musanda. Shuvhuru la u thoma u wela mulani ndi nwana a bvaho mutani wa Maine wa mula uyo. Ngoma iyi a i dzhenelwi nga Vhakololo sa izwi Lushaka lwa vhaVenḓa lu tshi dzhia ngoma iyi sa i sili. Heyi ngoma hu pfala uri yo da na Vhalemba kana Vhashavhi u bva ngei kha la Isiraele. VhaVenḓa vhone vho edza Vhashavhi musi vha tshi di dzhenisa kha u ruba sa izwi vho vhona zwi vhuya zwa ngoma iyi. Murundu hu tendwa upfi u lugisela vhathannga u vha vhanna vha re na vhudifhinduleli na hone i dovha ya thivhela malwadze a diswaho nga zwa vhudzekani.

Ngoma iyi i ima vhuria na hone dakani kule na hune ha dzula vhathu. Murundu u ima vhuria hu tshi itelwa uri mashuvhuru a tavhanye a luge sa izwi mulani hu sa dzheni mushonga. Murangaphanda wa murundu ndi maine. Maine ndi ene a no imisa na u dzivhela (mula) murundu nga phamba uri hu si vhe na zwi dinaho u swikela murundu u tshi swa. Mashuvhuru vha no tshina ngoma iyi ndi vhatukana vha u bva kha minwaha ya sumbe na u fhira. Minwahani ya kale nga tshifhinga tsha vho makhulukuku, ngoma iyi yo vha itshi ima lwa minwedzi ya rathi. Tshifhingani itsho vhadabe vho vha vha tshi zwima phukha uri huliwe. Nama yo vha itshi liwa nga mashuvhuru musi mula wo no fhindulela.

Nga mulandu wa tshanduko dzo daho na pfunzo, mula u vho ima nwedzi muthihi wa fulwi musi zwikolo zwo vala. Zwiliwa zwi no liwa mulani zwi pfi Tshivhonelo. Tshivhonelo tsha zwihotola na vhalidi, vhadabe na mashuvhuru zwi bikwa ngei zwitentsini nga dzikhomba. Mashuvhuru vha ne vha vha vho shavhela mulani kana vha ne vha si vhe na mudabe vha la gavhelo. Tshivhonelo tshi hwalwa nga vhasidzana vha ne vha vha vho tiwa mutani ho sedzwa uri a vha athu u thoma zwa vhudzekani. Tshivhonelo tshi tanganedzwa dzikhareni nga vhadabe vhane vha da vha tshi khou imba hogo.

Hogo i sinwa hu tshi khou fhindulwa vhasidzana musi vha tshivhidzelela nga luimbo lune lwa ri “Ri ala, ri ala”. Musi vhasidzana vha tshivhonelo vha tshi pfa hogo yo tangana, vha a khotha nga murahu ha dzikhare. Dzindilo dza tshivhonelo dzi a bviswa mifaroni dza vhewa phanda ha dzikhare u livhana na muthu onoyo o disaho tshivhonelo. Vhadabe vha swika vha hwala dzindilo dza tshivhonelo u bva fhala phanda ha muthu o disaho. Vhasidzana vha khotha u swikela tshivhonelo tshothe tsho no dzhiwa. Musi hogo yo no rembuluwa u humela mishashani hune ya bva, vhasidzana vha a vuwa vha doba mifaro yavho vha humela murahu zwitentsini

Musi mula wo no fhindulela, vhasidzana vha tshivhonelo vha tshi swika dzikhareni, vha divhadza vhadabe nga u vhidzelela daganana (daganana, daganana i da u dzhie tshivhonelo tshau). Daganana li a fhindula la ranga hogo phanda uya u dzhia tshivhonelo ngei dzikhareni.

Mula u pfi wo fhindulela musi dzikhare dzo ambadzwaho kha thanda dzo no dadza. U fhindulela u hu ndi muvhigo kha vhabebi wa uri vha di lugise sa izwi murundu u tsini na u swa. Ndi mulaedza wa u tsivhudza vha ne vha nga vha vha tshi kha di tama u wedza vhana uri mula u tsini na uswa. Hafhu, shuvhuru line la nga wela nga murahu ha u fhindulela li pfi lo dubunya. U dubunya zwi a ambelwa na kha muthu o thomaho a ya sibadela a tou uya mulani u wana mulayo. Fhedzi ha u dubunya zwi tshi amba u bva kha vhutukana u tshi dzhena vhannani.

Duvha line murundu ha pfi wo fhindulela, hu vha na vhutambo ho fhambananaho sa madaganana, mipengo na zwinwevho. Nga duvha ili vhasidzana vho disaho tshivhonelo, vho shavhedzaho nga mashedo, vha a khotha musi daganana na mipengo zwi tshi khou pembela. A fha kha vhutambo uhu na vhafumakadzi vhahulwane vha a da u vhona daganana.

Mipengo yone i a rwa arali kha gogo lo daho u talela vhutambo uhu ha vha na munwe o imaho ndilani ya hune mupengo a khou gidima. Vhasidzana vha tshivhonelo vhone a vha tendelwi u vusa thoho musi vhutambo uhu vhu tshi khou bvela phanda. Ane a pfuka ndaela iyi u a rwiwa nga mugwabere. Heli duvha li tendela vho na mashuvhuru vho no lugaho u ya dzikhareni u dzhia tshivhonelo. Nga u ralo, vho mme vhane vha vha hone vhutamboni uhu vha a kona u vhona vhana vha vho vha ne vha khou ruba.

Musi ngoma iyi i tshi swa, hu vha na mitambo i ngaho, madaganana, mipengo na zwinwevho. Vhathu vhane vha vha vha tshi khou fumba ngomani iyi vha vhidzwa mashuvhuru huno vhalidi kana vhathu vhane vha vha thogomela vha tshi vhidzwa vhadabe. Kha vha vha vhoni vha vhalidi, hu na Tshihotola, Mudabe muhulwane na vhanwe vhadabe. Tshihotola hu nga vha mukalaha a ne a vhona zwothe zwine zwa vha zwi tshi khou itea zwi tshikwama vhalidi na vhadabe vhavho. Hu dovha hafhu ha vha na mudabe muhulwane. Mudabe muhulwane u shuma sa tshanda tsha tshihotola. Tshihotola na mulidi vhone a vha tsha bvula kana u laya mulani. Vhathu avha a vha tsha vuwa nga matsheloni vha ya u tamba kana u dzhia tshivhonelo.

Thalutshedzo dza maipfi

• Maine – Mune wa mula

• Shuvhuru – Muthu a songo yaho mulani kana muthu a songo fumbaho

• Mudabe – Mudabe ndi muthu a ne a vhona vhalidi na u vhona uri thaidzo dzavho dzothe dzo tandululwa. Muthu uyu u shuma sa tshanda tsha tshihotola.

• Dzikhareni – A fha ndi hune tshivhonelo tsha dzhiwa hone nga vhadabe u bva kha vhasidzana vha thungamamu

• Mufarambudzi – Ndi shuvhuru lo welaho mulani u thoma. Shuvhuru i li li langula mashuvhuru dangani uri vha si ite zwine zwa nga vha khombo kha vho.